Dyrektorzy

Zestawianie kilku wizerunków na jednym podobraziu należy do wschodniej tradycji. Na terenach Rusi ikony takie pojawiły się przypuszczalnie pod koniec XIV w. najstarsze znane przykłady pochodzą z XV w. z Nowgorodu Wielkiego. Zazwyczaj zestawiano szczególnie czczone, cudami słynące wizerunki Bogurodzicy, świętych orędowników w konkretnych potrzebach lub sceny ewangeliczne. Na prezentowanej ikonie umieszczono, poczynając od górnego lewego naroża: Chrystus Anioł Wysokiej Rady, Bogurodzica Eeleusa, Bogurodzica Hodigitria, święci – Gurij, Samon, Awiw. Przedstawienia uzupełnia swoją treścią umieszczony w środkowym polu wizerunek Ukrzyżowanego Chrystusa, zwieńczony postacią Pana Zastępów – Jahwe Sabaoth (patrz S.12792-12795MŁ; S.12871MŁ; S.12872MŁ; S.12875MŁ). Wizerunek Chrystusa ukazuje młodzieńczego Zbawiciela przed Wcieleniem, jako uskrzydlonego Anioła w szatach archanielskich, w nimbie z wpisanymi dwoma przenikającymi się rombami tworzącymi ośmiopromienną gwiazdę, symbolizującą Majestat Stwórcy i tajemnicę Jego Bóstwa. Po raz pierwszy, w odwołaniu do proroctwa Izajasza (Iz 9, 5-6), Chrystus został nazwany Aniołem Wielkiej Rady przez Jana Damasceńskiego w homilii na dzień Narodzenia Bogurodzicy. Przed wizerunkiem Bogurodzicy Eleusy w typie Ratunek Ginących modlono się za ludzi nie mających nadziei na ratunek i porzucających łono cerkwi (patrz S.12682MŁ). Wizerunek Bogurodzicy Hodigitrii, nazywany czasem Czestochowską, jest wariantem kopii ikony Hodigitrii z Jasnej Góry podarowanym w 1813 r. przez ojców paulinów wojskom rosyjskim, które przepędziwszy wojska napoleońskie zajęły Częstochowę. Warianty umieszczonej w Kazańskim Soborze w Petersburgu kopii są znane w Rosji pod nazwą Skruszenia Twardych Serc. Męczennicy z czasów cesarza Dioklecjana Gurij, Samon i Awiw (Guriasz, Samon i Habib) – obrazowani zawsze razem, są opiekunami młodych małżeństw, a także żon, do których zniechęcili się mężowie. 

Teresa Bagińska-Żurawska https://orcid.org/0000-0002-9243-3967