Tytuł: Pokój Wstępny (Salon Bilardowy)
Rodzaj obiektu: wnętrza
Słowa kluczowe: wnętrza; Alfred I Potocki; Alfred Antoni Potocki; Potocki; I piętro
Czas powstania: lata 1629-1642 (?); XVIII/XIX w. oraz lata 90 XIX w. – zmiana wystroju.
Architekci: Amand Luis Bauqué, Albert Pio (lata 90 XIX w.).
Artyści: Karol Chodziński i Jan Ciążyński – posadzka (lata 30 XIX w.).
Pokój Bilardowy (Salon Bilardowy, Pokój Obrazowy) znajduje się na I piętrze zachodniego skrzydła zamku, między Jadalnią Dębową (Jadalnia nad Bramą) i Salonem Narożnym (Salonem Rogowym).
W ostatniej ćwierci XVIII w. pomieszczenie spełniało rolę drugiego przedpokoju „Seconde Anti-Chambre” położonego w ciągu amfilady reprezentacyjnych wnętrz na osi północ-południe (zachowanej do dziś). Posiadało ono dwa okna w ścianie zachodniej i dwoje drzwi; południowe do „Grande Anti – Chambre” i północne do „Chambre a Manger”. Ogrzewane było kominkiem lub piecem ustawionym w południowo - wschodnim narożu.
Na początku XIX w. ściany pokoju były obite „draperią perłowo malowaną, płócienną z listkami”. Z lat 30 XIX w. pochodzi istniejąca do dziś posadzka projektu Karola Chodzińskiego, wykonana z dębu, mahoniu i jaworu przez stolarza Jana Ciążyńskiego. Zachowane na posadzce w obrębie ościeży drzwiowych i okiennych motywy kijów i kul bilardowych (także lir i akantu) świadczą o przeznaczeniu pomieszczenia. Dolna część ścian i wnęki okienne wyłożono boazerią. Pomieszczenie ogrzewano piecem okrągłym.
W 1885 r. Elżbieta z Radziwiłłów Potocka zapamiętała wnętrze jako Pokój Bilardowy „z bilardem po środku”.
W latach 90 XIX w., w czasach Romana i Elżbiety Potockich, nastąpiła zmiana wystroju wnętrza, projektowana przez Amanda Luisa Bauqué i Alberta Pio. W ścianie wschodniej przebito trzecie drzwi do korytarza zachodniego. Zamierzona zmiana komunikacji spowodowała zmianę funkcji pomieszczenia na Pokój Wstępny, przez który wchodziło się do reprezentacyjnych wnętrz zamku. Płaski strop pokryto sztukaterią i obramowano fasetą. Ściany obudowano klasycyzującą, szaro malowaną płycinową boazerią, wzbogaconą w supraportach nad drzwiami dekoracją snycerską z instrumentów muzycznych, atrybutów sztuk plastycznych i wojennych panopliów. Górne płyciny boazerii wypełniono czerwonym adamaszkiem. W ściętym narożu południowo - wschodnim ustawiono kominek z ciemnoczerwonego marmuru, nad nim lustro zwieńczone neoregencyjną dekoracją, uzupełnioną w latach 1927-1930. W miejsce stołu bilardowego wstawiono owalny stół na jednej nodze. Na stropie podwieszono żyrandol kryształowy.
Już w XIX w. zgromadzono w pokoju pokaźny zbiór malarstwa. Takiż charakter zachował on w okresie międzywojennym i po drugiej wojnie światowej, dlatego nazywano go wymiennie Pokojem Obrazowym, Pokojem lub Salonem Bilardowym.
Podstawowa bibliografia:
• Kossakowska – Szanajca Zofia, Majewska – Maszkowska Bożena, Zamek w Łańcucie, Warszawa 1964.
• Omilanowska Małgorzata, Jakub Sito, Łańcut i okolice, [w]: Katalog Zabytków Sztuki w Polsce, Instytut Sztuki PAN, Warszawa 1994.
• Potocka Elżbieta, Łańcut - wspomnienia od roku 1885 do roku 1915, [Pamiętnik, maszynopis w zbiorach Muzeum-Zamek w Łańcucie].
• Piotrowski Józef, Zamek w Łańcucie, Lwów 1933.
Opracowanie:
Teresa Bagińska-Żurawska https://orcid.org/0000-0002-9243-3967
Faustyna Bożętka
Nota popularyzatorska:
Nazwy historyczne: Seconde Anti-Chambre (ok. 1780 r.); Pokóy N 2 (1802 r.); Pokój Bilardowy (XIX w.); Pokój Wstępny (1933 r.).
Nazwy inne: Salon Bilardowy, Pokój Obrazowy.
Czas powstania: lata 1629-1642 (?); XVIII/XIX w. oraz lata 90 XIX w. – zmiana wystroju.
Architekci: Amand Luis Bauqué, Albert Pio (lata 90 XIX w.).
Artyści: Karol Chodziński i Jan Ciążyński – posadzka (lata 30 XIX w.).
Pokój Bilardowy (Salon Bilardowy, Pokój Obrazowy) znajduje się na I piętrze zachodniego skrzydła zamku, między Jadalnią Dębową (Jadalnia nad Bramą) i Salonem Narożnym (Salonem Rogowym).
W ostatniej ćwierci XVIII w. pomieszczenie spełniało rolę drugiego przedpokoju „Seconde Anti-Chambre” położonego w ciągu amfilady reprezentacyjnych wnętrz na osi północ-południe (zachowanej do dziś). Posiadało ono dwa okna w ścianie zachodniej i dwoje drzwi; południowe do „Grande Anti – Chambre” i północne do „Chambre a Manger”. Ogrzewane było kominkiem lub piecem ustawionym w południowo - wschodnim narożu.
Na początku XIX w. ściany pokoju były obite „draperią perłowo malowaną, płócienną z listkami”. Z lat 30 XIX w. pochodzi istniejąca do dziś posadzka projektu Karola Chodzińskiego, wykonana z dębu, mahoniu i jaworu przez stolarza Jana Ciążyńskiego. Zachowane na posadzce w obrębie ościeży drzwiowych i okiennych motywy kijów i kul bilardowych (także lir i akantu) świadczą o przeznaczeniu pomieszczenia. Dolna część ścian i wnęki okienne wyłożono boazerią. Pomieszczenie ogrzewano piecem okrągłym.
W 1885 r. Elżbieta z Radziwiłłów Potocka zapamiętała wnętrze jako Pokój Bilardowy „z bilardem po środku”.
W latach 90 XIX w., w czasach Romana i Elżbiety Potockich, nastąpiła zmiana wystroju wnętrza, projektowana przez Amanda Luisa Bauqué i Alberta Pio. W ścianie wschodniej przebito trzecie drzwi do korytarza zachodniego. Zamierzona zmiana komunikacji spowodowała zmianę funkcji pomieszczenia na Pokój Wstępny, przez który wchodziło się do reprezentacyjnych wnętrz zamku. Płaski strop pokryto sztukaterią i obramowano fasetą. Ściany obudowano klasycyzującą, szaro malowaną płycinową boazerią, wzbogaconą w supraportach nad drzwiami dekoracją snycerską z instrumentów muzycznych, atrybutów sztuk plastycznych i wojennych panopliów. Górne płyciny boazerii wypełniono czerwonym adamaszkiem. W ściętym narożu południowo - wschodnim ustawiono kominek z ciemnoczerwonego marmuru, nad nim lustro zwieńczone neoregencyjną dekoracją, uzupełnioną w latach 1927-1930. W miejsce stołu bilardowego wstawiono owalny stół na jednej nodze. Na stropie podwieszono żyrandol kryształowy.
Już w XIX w. zgromadzono w pokoju pokaźny zbiór malarstwa. Takiż charakter zachował on w okresie międzywojennym i po drugiej wojnie światowej, dlatego nazywano go wymiennie Pokojem Obrazowym, Pokojem lub Salonem Bilardowym.
Podstawowa bibliografia:
• Kossakowska – Szanajca Zofia, Majewska – Maszkowska Bożena, Zamek w Łańcucie, Warszawa 1964.
• Omilanowska Małgorzata, Jakub Sito, Łańcut i okolice, [w]: Katalog Zabytków Sztuki w Polsce, Instytut Sztuki PAN, Warszawa 1994.
• Potocka Elżbieta, Łańcut - wspomnienia od roku 1885 do roku 1915, [Pamiętnik, maszynopis w zbiorach Muzeum-Zamek w Łańcucie].
• Piotrowski Józef, Zamek w Łańcucie, Lwów 1933.
Opracowanie:
Teresa Bagińska-Żurawska https://orcid.org/0000-0002-9243-3967
Faustyna Bożętka
